भारत सरकारने पासपोर्ट नियमांमध्ये महत्त्वपूर्ण बदल करत १ ऑक्टोबर २०२३ नंतर जन्मलेल्या नागरिकांसाठी जन्म प्रमाणपत्र हाच अधिकृत जन्मतारखेचा पुरावा असेल, अशी घोषणा केली आहे. परराष्ट्र मंत्रालयाने २४ फेब्रुवारी रोजी हे बदल जाहीर केले असून, अधिकृत राजपत्रात प्रकाशित झाल्यानंतर नवीन नियम अंमलात येतील. १ ऑक्टोबर २०२३ नंतर जन्मलेल्या अर्जदारांसाठी केवळ जन्म व मृत्यू नोंदणी कायदा, १९६९ अंतर्गत जारी करण्यात आलेले जन्म प्रमाणपत्रच वैध पुरावा म्हणून मान्य केले जाईल. मात्र, १ ऑक्टोबर २०२३ पूर्वी जन्मलेल्या नागरिकांना पूर्वीप्रमाणे अन्य कागदपत्रे सादर करता येतील.
नवीन नियमांनुसार, १ ऑक्टोबर २०२३ पूर्वी जन्मलेल्या व्यक्तींना खालील कागदपत्रांपैकी कोणतेही एक सादर करता येईल:
• जन्म व मृत्यू नोंदणी प्राधिकरणाने दिलेले जन्म प्रमाणपत्र
• शाळा सोडल्याचा दाखला किंवा मॅट्रिक प्रमाणपत्र
• जीवन विमा कंपनीकडून मिळालेला पॉलिसी बाँड (जन्मतारीख नमूद असल्यास)
• सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी सेवा रेकॉर्ड किंवा पेन्शन आदेश
• आधार कार्ड, निवडणूक ओळखपत्र (EPIC), पॅन कार्ड किंवा वाहन परवाना (संपूर्ण जन्मतारीख नमूद असल्यास)
• अनाथाश्रम किंवा बालसंवर्धन संस्थेच्या प्रमुखाचे प्रमाणपत्र
नवीन पासपोर्ट नियमांनुसार, पासपोर्टवरील शेवटच्या पानावर अर्जदाराच्या रहिवासी पत्त्याचा उल्लेख राहणार नाही. याऐवजी इमिग्रेशन अधिकारी बारकोड स्कॅन करून संबंधित माहिती प्राप्त करू शकतील. अर्जदारांची गोपनीयता जपण्यासाठी हा बदल करण्यात आला आहे.
परराष्ट्र मंत्रालयाने पासपोर्टसाठी नवीन रंग वर्गीकरण लागू केले आहे:
• लाल पासपोर्ट: राजनैतिक व्यक्तींकरिता
• पांढरा पासपोर्ट: सरकारी अधिकारी आणि कर्मचारी यांच्यासाठी
• निळा पासपोर्ट: सर्वसामान्य नागरिकांसाठी
नवीन सुधारणांनुसार, पासपोर्टवरील शेवटच्या पानावरून पालकांची नावे वगळण्यात आली आहेत. हा बदल एकल पालक किंवा पालकांशिवाय राहणाऱ्या मुलांसाठी करण्यात आला आहे.
भारतात जन्म प्रमाणपत्र हा जन्मतारीख, जन्मस्थान, पालकांची नावे आणि लिंग यांसाठी महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. १९६९ च्या जन्म व मृत्यू नोंदणी कायद्यानुसार, प्रत्येक जन्माची नोंद २१ दिवसांच्या आत करणे बंधनकारक आहे. विलंबित नोंदणी केल्यास दंड भरावा लागू शकतो.
ऑफलाइन अर्ज प्रक्रिया:
1. स्थानिक नोंदणी कार्यालयात भेट द्या.
2. वैद्यकीय अधिकाऱ्याने प्रमाणित केलेला जन्म नोंदणी फॉर्म भरा.
3. आवश्यक कागदपत्रांसह फॉर्म सादर करा.
4. जन्मतारीख आणि जन्मस्थान याची अचूक माहिती द्या.
5. शुल्क भरल्यानंतर कागदपत्रांची पडताळणी होईल.
6. मंजुरी मिळाल्यानंतर जन्म प्रमाणपत्र दिले जाईल.
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया:
1. जन्म व मृत्यू नोंदणीच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.
2. अर्ज फॉर्म डाउनलोड करून आवश्यक माहिती भरा.
3. आवश्यक कागदपत्रे संलग्न करून स्थानिक नोंदणी कार्यालयात सादर करा.
4. अर्जाचा संदर्भ क्रमांक मिळाल्यानंतर त्याच्या स्थितीचा ऑनलाइन पाठपुरावा करा.
5. पडताळणीनंतर, प्रमाणपत्र नोंदणीकृत पत्त्यावर पाठवले जाईल.
पासपोर्टसाठी पत्त्याचा पुरावा म्हणून वैध कागदपत्रे:
• वीज, टेलिफोन किंवा पाणी बिल
• आयकर मूल्यांकन आदेश
• निवडणूक ओळखपत्र
• गॅस कनेक्शन दस्तऐवज
• नियोक्त्याने जारी केलेले प्रमाणपत्र
• जोडप्याच्या किंवा पालकांच्या पासपोर्टची प्रत (लहान मुलांसाठी)
• बँक पासबुक किंवा भाडे करार
परराष्ट्र मंत्रालयाच्या माहितीनुसार, आधार कार्ड सादर केल्यास पासपोर्ट प्रक्रियेला गती मिळेल, कारण ते पत्त्याचा आणि ओळखीचा अधिकृत पुरावा म्हणून मान्य केले जाते. या सुधारित नियमांमुळे पासपोर्ट प्रक्रियेत पारदर्शकता आणि सुव्यवस्था वाढणार आहे. तसेच, जन्मतारखेच्या पुराव्यासाठी जन्म प्रमाणपत्रच अनिवार्य असल्यामुळे पालकांनी आपल्या मुलांची जन्म नोंदणी वेळेत करणे आवश्यक ठरणार आहे.
Leave a Reply