चंद्रपूर जिल्ह्यातील वरोरा तालुक्यातील भाटाळा आणि मुवाड गावांमध्ये मानव उत्क्रांतीची कहाणी सांगणारी पुरातत्व स्थळे नष्ट होण्याच्या संकटात सापडली आहेत. नागपूरपासून अवघ्या ६४ किमी अंतरावर असलेल्या या स्थळांचा वारसा तब्बल २० लाख वर्षांचा आहे.
विशेषज्ञांच्या मते, या स्थळांवरील सुमारे ७५% वारसा विशेषत; दगडी हत्यारे आणि पुरातन अवशेष अनियंत्रित खाणकाम आणि नैसर्गिक क्षरणामुळे आधीच नष्ट झाला आहे. येथे मुबलक प्रमाणात आढळणारे लाल वाळूचा दगड, क्वार्ट्जाइट आणि चर्च यांसारखे खडक या वारशाच्या अस्तित्वावर संकट आणत आहेत.
भाटाळा आणि मुवाड येथील प्रागैतिहासिक वसाहती पाषाणयुगातील (सुमारे २० लाख वर्षांपूर्वी ते १०,००० पूर्व सामान्य युग) आहेत. त्या काळात आदिमानवांनी दगडी हत्यारे तयार करून नैसर्गिक परिस्थितींशी जुळवून घेतले होते. येथे सापडलेल्या पुरातन अवशेषांमध्ये हातसुळे, छिन्नी, खरवडी आणि इतर हत्यारांचा समावेश आहे.
नागपूर विद्यापीठाच्या प्राचीन भारतीय इतिहास, संस्कृती आणि पुरातत्वशास्त्र विभागाच्या संशोधनातून या स्थळांची गंभीर परिस्थिती उघड झाली आहे. पीएचडी संशोधक सुशांत बेगडे आणि त्यांच्या मार्गदर्शक प्रा. प्रभास साहू यांनी केलेल्या अभ्यासानुसार, अजिंठा-एलोरा यांसारख्या प्रसिद्ध वारसा स्थळांच्या तुलनेत भाटाळा आणि मुवाड ही ठिकाणे लोकांसाठी अद्याप अपरिचित आहेत. बेगडे म्हणतात, “या स्थळांच्या ऐतिहासिक महत्त्वाबद्दल फारशी जनजागृती नाही. त्यांचे संरक्षण करण्यासाठी कोणत्याही अधिकृत प्रयत्नांची सुरुवातही झालेली नाही.”यासंदर्भात चंद्रपूर जिल्हाधिकाऱ्यांकडून कोणतीही अधिकृत प्रतिक्रिया मिळू शकलेली नाही.
Leave a Reply