महाराष्ट्र सायबर पोलिस विभाग देशातील असा पहिला शासकीय विभाग ठरणार आहे, जो भरती प्रक्रियेत कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय) तंत्रज्ञानाचा उपयोग करणार आहे. उमेदवारांची प्राथमिक छाननी आणि मुलाखतींसाठी एआयचा वापर करण्यात येणार असून ही पद्धत प्रायोगिक तत्त्वावर राबवली जाणार आहे. आगामी काही महिन्यांत ‘सायबर सल्लागार’ पदासाठी १५० उमेदवारांच्या मुलाखती घेण्यात येणार असून, यासाठी विभागाने भारतातील तसेच अमेरिकेतील नावाजलेल्या एआय कंपन्यांशी सहकार्य केले आहे.
मुंबई सायबर पोलिस विभागातील एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने दिलेल्या माहितीनुसार, या महिन्याच्या अखेरीस सुरू होणाऱ्या मुलाखतींसाठी एआय बॉट्स उमेदवारांचे मूल्यमापन करतील. त्यानंतर संबंधित अधिकाऱ्यांकडून त्या गुणांचे विश्लेषण करून अंतिम निवड केली जाईल.
“परंपरागत भरती प्रक्रियेला अनेक आठवडे लागतात, मात्र एआयच्या मदतीने ही प्रक्रिया काही तासांत पूर्ण होऊ शकते. यामुळे वेळेची बचत तर होईलच, शिवाय पूर्वग्रह व मानवी चुकांपासूनही मुक्ती मिळेल. तथापि, अंतिम टप्प्यात शॉर्टलिस्ट केलेल्या उमेदवारांची प्रत्यक्ष मुलाखत घेतली जाईल, जेणेकरून खोटी सकारात्मकता (false positives) टाळता येईल,” असे अतिरिक्त महासंचालक (सायबर) यशस्वी यादव यांनी स्पष्ट केले. “या उपक्रमामुळे आम्ही भरती प्रक्रियेत एआयचा वापर करणारा देशातील पहिला शासकीय विभाग ठरणार आहोत,” असेही त्यांनी नमूद केले.
सायबर पोलिस विभागाने अलीकडेच विविध तांत्रिक व विश्लेषणात्मक पदांसाठी भरतीची अधिसूचना प्रसिद्ध केली होती. त्यावर २,४०० पेक्षा अधिक उमेदवारांनी अर्ज सादर केले आहेत. भरती प्रक्रिया अधिक पारदर्शक व गतिमान व्हावी यासाठी ‘नोव्हा स्ट्रॅटेजिक ऑपरेशन्स (NSO)’ आणि ‘व्हेरीक्लिक’ या नामांकित कंपन्यांशी गैर-आर्थिक सहकार्य करण्यात आले आहे. या प्रणालीमध्ये एआय-आधारित चॅट आणि व्हॉइस मुलाखत, चेहऱ्याची ओळख, आवाज पडताळणी, उमेदवार मूल्यांकन मॉड्यूल आणि डिजिटल स्कोअरकार्ड यांचा समावेश असेल. व्हेरीक्लिकच्या संस्थापक आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी कोमल डांगी यांनी सांगितले की, ही प्रणाली ७०,००० तासांहून अधिक मुलाखतींच्या डेटावर आधारित प्रशिक्षण घेऊन विकसित करण्यात आली आहे.
“सुरुवातीस एआय प्रणाली उमेदवाराचा अर्ज तपासेल आणि पात्र उमेदवारांना मुलाखतीसाठी लिंक पाठवेल. या लिंकवर क्लिक करताच उमेदवारासमोर एक एआय बॉट दिसेल, जो त्या पदाशी संबंधित प्रश्न ऑडिओ स्वरूपात विचारेल. उमेदवाराने दिलेली उत्तरे लिप्यंतरित करून त्यानुसार पुढील प्रश्न विचारले जातील,” अशी माहिती डांगी यांनी दिली.
मुलाखतीनंतर उमेदवाराचे डिजिटल स्कोअरकार्ड तयार करण्यात येईल, जे संबंधित अधिकाऱ्यांकडे पाठवले जाईल. या प्रक्रियेत कोणताही पक्षपात होऊ नये म्हणून, उमेदवाराचे नाव व लिंग ही माहिती हटवून फक्त एक क्रमांक दिला जातो.
“उमेदवाराची ओळख पडताळण्यासाठी चेहऱ्याची ओळख व आवाज पडताळणी केली जाते, त्यामुळे कोणत्याही प्रकारची फसवणूक शक्य नाही,” असेही डांगी यांनी स्पष्ट केले.
महाराष्ट्र सायबर पोलिस विभागाने सुरू केलेला हा उपक्रम शासकीय भरती प्रक्रियेत तंत्रज्ञानाच्या वापराद्वारे क्रांतिकारी बदल घडवणारा ठरणार आहे. पारदर्शकता, कार्यक्षमता आणि निष्पक्षता हे या नव्या प्रणालीचे प्रमुख उद्दिष्ट असून, भविष्यात इतर शासकीय विभागांसाठीही ही पद्धत आदर्श ठरू शकते.
Leave a Reply