मुंबई विद्यापीठाने ब्रिटिश कौन्सिलच्या सहकार्याने हवामान बदलाशी संबंधित कौशल्ये विकसित करण्यासाठी ‘हवामान कौशल्य कार्यक्रम’ सुरू केला आहे. या उपक्रमाचा उद्देश विद्यार्थ्यांना आणि प्राध्यापकांना हवामान बदलाच्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी आवश्यक प्रशिक्षण देणे हा आहे. प्रथमच मुंबई विद्यापीठाच्या विद्यार्थ्यांना आणि शिक्षकांना या जागतिक समस्येचा अभ्यास करून प्रभावी उपाययोजना करण्याची संधी मिळणार आहे.
ब्रिटिश कौन्सिलने ‘क्लायमेट स्किल्स – सीड्स फॉर ट्रांझिशन’ या व्यापक उपक्रमांतर्गत ब्राझील, मेक्सिको, इंडोनेशिया, व्हिएतनाम आणि भारत या पाच देशांचा समावेश केला आहे. विशेष म्हणजे, भारतातील केवळ तीन संस्थांची या उपक्रमासाठी निवड करण्यात आली असून मुंबई विद्यापीठ त्यापैकी एक आहे.
या कार्यक्रमाच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांमध्ये पर्यावरणपूरक सवयी विकसित करणे, हवामान बदलासंबंधी जागरूकता वाढवणे आणि त्याचा सामना करण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये आत्मसात करणे यावर भर दिला जाणार आहे. विद्यापीठ आणि त्याच्या संलग्न महाविद्यालयांमधून ‘मास्टर ट्रेनर’ विकसित करून हा उपक्रम संपूर्ण शैक्षणिक समुदायात विस्तारला जाणार आहे.
मुंबई विद्यापीठाने दिलेल्या माहितीनुसार, हा उपक्रम टप्प्याटप्प्याने राबवला जाणार आहे.
• पहिला टप्पा – २२ मार्चपासून सुरू होणाऱ्या या टप्प्यात ब्रिटिश कौन्सिलने नियुक्त केलेल्या जागतिक तज्ज्ञांकडून विशेष प्रशिक्षण दिले जाणार आहे.
• प्रशिक्षणार्थींची निवड – विद्यापीठाने २५ मास्टर ट्रेनर आणि तीन सह-सुविधाधारकांची निवड केली आहे.
• प्रशिक्षण कालावधी – पहिल्या टप्प्यात पाच दिवसांचे सखोल प्रशिक्षण देण्यात येईल. यानंतर, मास्टर ट्रेनर्सना कार्यक्षाळा, स्थानिक प्रशासनाशी समन्वय आणि हवामान कृती प्रकल्प राबवण्याची जबाबदारी दिली जाणार आहे.
हा उपक्रम फक्त प्राध्यापकांसाठीच नाही, तर निवडलेल्या विद्यार्थ्यांनाही स्थानिक प्रशासन, स्वयंसेवी संस्था आणि इतर भागधारकांसोबत प्रत्यक्ष प्रकल्पांवर काम करण्याची संधी देणार आहे.
विद्यार्थ्यांना पुढील हवामान कृती उपक्रमांमध्ये सहभागी होता येणार आहे:
• सार्वजनिक जैवविविधता नोंदणी तयार करणे
• पाणथळ जमीन संवर्धन प्रकल्प राबवणे
• स्थानिक समुदायांसाठी ऊर्जा ऑडिट करणे
या उपक्रमामुळे विद्यार्थ्यांना प्रत्यक्ष अनुभव मिळेल आणि हवामान बदलाच्या समस्यांवर प्रभावी उपाय शोधण्याची संधी मिळेल.
ब्रिटिश कौन्सिलने १३० प्रशिक्षक आणि ८०० विद्यार्थ्यांना प्रशिक्षण देण्याची योजना आखली होती. मात्र, मुंबई विद्यापीठाने २२५ प्राध्यापक आणि १,२०० विद्यार्थ्यांना सहभागी करून घेण्याचा निर्णय घेतला आहे.
विद्यापीठाच्या संलग्न महाविद्यालयांमध्ये ‘ग्रीन क्लब’ स्थापन केले जाणार असून, प्रशिक्षित मास्टर ट्रेनर्सच्या मार्गदर्शनाखाली हे क्लब कार्यरत राहणार आहेत. यातून विद्यार्थ्यांना हवामान बदलासंबंधी माहिती मिळेल आणि प्रत्यक्ष कृती करण्यास प्रेरणा मिळेल.
मुंबई विद्यापीठाच्या भूगोल विभागाच्या सहाय्यक प्राध्यापक आणि कार्यक्रम प्रमुख डॉ. अपर्णा फडके यांनी सांगितले की, प्रशिक्षित शिक्षक आणि विद्यार्थी त्यांच्या संस्थांमध्ये हवामान कृती कार्यक्रम राबवतील.
• विद्यापीठ सध्या जैवविविधता सर्वेक्षण आणि पाणथळ जमिनींच्या संवर्धनावर काम करत आहे.
• या उपक्रमातून स्थानिक प्रशासनालाही हवामान बदलासंदर्भात उपयुक्त संशोधन आणि अंमलबजावणी करता येणार आहे.
• विद्यार्थ्यांच्या प्रत्यक्ष सहभागाला चालना देण्यासाठी या उपक्रमाचा शैक्षणिक क्रेडिटमध्ये समावेश करण्याचा विचार सुरू आहे.
मुंबई विद्यापीठाच्या या उपक्रमामुळे शैक्षणिक संस्था आणि स्थानिक प्रशासन यांच्यातील समन्वय अधिक बळकट होणार आहे. केवळ विद्यार्थ्यांसाठीच नव्हे, तर संपूर्ण समाजासाठी हा उपक्रम हवामान बदलाविषयी जागरूकता वाढवण्यासाठी महत्त्वपूर्ण ठरणार आहे.
ब्रिटिश कौन्सिलच्या सहकार्याने सुरू झालेला ‘हवामान कौशल्य कार्यक्रम’ हा पर्यावरणपूरक दृष्टिकोन विकसित करण्यासाठी आणि हवामान बदलाचा सामना करण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये आत्मसात करण्यासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरणार आहे.
विद्यार्थ्यांपासून प्राध्यापकांपर्यंत आणि स्थानिक प्रशासनापासून स्वयंसेवी संस्थांपर्यंत, हा उपक्रम भविष्यातील शाश्वत विकासासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान देईल.
Leave a Reply